BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
ẢNH HƯỞNG CỦA THÂM NHẬP NGÂN HÀNG NƯỚC NGOÀI ĐẾN CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NHTM VIỆT NAM
Mã số: 9340201
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM VĂN NĂNG
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2021
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN I
LỜI CẢM ƠN II
MỤC LỤC III
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT VIII
DANH MỤC BẢNG X
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ XII
TÓM TẮT XIII
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1
1.1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU 1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 3
1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 3
1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu 4
1.4.2. Phạm vi nghiên cứu 4
1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ NGUỒN DỮ LIỆU 4
1.5.1. Phương pháp nghiên cứu 4
1.5.2. Nguồn dữ liệu nghiên cứu 5
1.6. ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN 5
1.7. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN 6
CHƯƠNG 2 – CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 7
2.1. THÂM NHẬP CỦA NGÂN HÀNG NƯỚC NGOÀI 7
2.1.1. Khái niệm về thâm nhập của ngân hàng nước ngoài 7
2.1.2. Lý thuyết về động cơ thâm nhập của ngân hàng nước ngoài 7
2.1.3. Phương thức thâm nhập của ngân hàng nước ngoài 9
2.1.4. Đo lường thâm nhập của ngân hàng nước ngoài 10
2.2. ẢNH HƯỞNG CỦA THÂM NHẬP NGÂN HÀNG NƯỚC NGOÀI ĐẾN CẠNH TRANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG TRONG NƯỚC 12
2.2.1. Khái niệm cạnh tranh 12
2.2.2. Lý thuyết cấu trúc cạnh tranh ngành 12
2.2.3. Cạnh tranh trong thị trường ngân hàng thương mại 14
2.2.4. Phương pháp đo lường cạnh tranh trong thị trường ngân hàng thương mại 17
2.2.5. Tổng quan các nghiên cứu về ảnh hưởng của thâm nhập ngân hàng nước ngoài đến cạnh tranh của các ngân hàng thương mại trong nước 32
2.3. ẢNH HƯỞNG CỦA THÂM NHẬP NGÂN HÀNG NƯỚC NGOÀI ĐẾN HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÂN HÀNG TRONG NƯỚC 35
2.4. Khe hở nghiên cứu 59
2.4.1. Khe hở nghiên cứu cho RQ1 59
2.4.2. Khe hở nghiên cứu cho RQ2 59
2.5. Giả thuyết nghiên cứu 59
2.5.1. Giả thuyết cho RQ1 59
2.5.2. Giả thuyết cho RQ 2 60
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 61
CHƯƠNG 3 – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 63
3.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỐI VỚI RQ1 63
3.1.1. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm đối với RQ1 63
3.1.2. Tiêu chuẩn xác định ngân hàng nước ngoài 69
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỐI VỚI RQ2 70
3.2.1. Mô hình nghiên cứu đối với RQ2 bằng phương pháp chỉ số tài chính 70
3.2.2. Mô hình nghiên cứu đối với RQ2 bằng phương pháp phân tích hiệu quả biên 76
3.2.2.1. Lựa chọn phương pháp phân tích hiệu quả biên trong luận án 76
3.2.2.2. Xác định mô hình cho phương pháp DEA 76
3.2.2.3. Mô hình nghiên cứu đối với RQ2 bằng phương pháp DEA 80
3.3. QUY TRÌNH PHÂN TÍCH DỮ LIỆU BẢNG 82
3.3.1. Kiểm tra tính dừng của chuỗi dữ liệu bảng 84
3.3.2. Lựa chọn mô hình hồi quy PLS, FEM, REM 84
3.3.3. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy dữ liệu bảng 86
3.4. QUY TRÌNH KIỂM ĐỊNH GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU 87
3.4.1. Kiểm định giả thuyết H1 87
3.4.2. Kiểm định giả thuyết H2 88
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 89
CHƯƠNG 4 – KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 91
4.1. TỔNG QUAN MẪU DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU 91
4.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHO RQ1 98
4.2.1. Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu bảng 98
4.2.2. Kiểm định tính cân bằng dài hạn của thị trường ngân hàng Việt Nam 99
4.2.3. Kết quả phân tích hồi quy mô hình nghiên cứu 102
4.2.4. Kiểm định giả thuyết H1 và thảo luận kết quả nghiên cứu 106
4.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHO RQ2 108
4.3.1. Đo lường thâm nhập của ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam 109
4.3.2. Hiệu quả của ngân hàng thương mại Việt Nam theo phương pháp chỉ số tài chính 110
4.3.3. Hiệu quả của ngân hàng thương mại Việt Nam theo phương pháp bao dữ liệu 111
4.3.4. Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu bảng 112
4.3.5. Kết quả phân tích hồi quy mô hình nghiên cứu 113
4.3.5.1. Kết quả phân tích hồi quy Mô hình 3.4 114
4.3.5.2. Kết quả phân tích hồi quy Mô hình 3.6 116
4.3.6. Kiểm định giả thuyết H2 và thảo luận kết quả nghiên cứu 119
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 122
CHƯƠNG 5 – KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH 124
5.1. KẾT LUẬN VỀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 124
5.2. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NGÀNH NGÂN HÀNG VIỆT NAM 127
5.3. THÂM NHẬP CỦA NGÂN HÀNG NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM 128
5.3.1. Chính sách mở cửa thị trường ngân hàng của Việt Nam 128
5.3.2. Xu hướng thâm nhập của ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam 129
5.4. GỢI Ý CHÍNH SÁCH 132
5.4.1. Các gợi ý chính sách cho các nhà hoạch định chính sách 132
5.4.1.1. Tiếp tục thực hiện chính sách mở cửa thị trường ngân hàng 132
5.4.1.2. Hoàn thiện hệ thống luật về cạnh tranh 134
5.4.2. Các gợi ý chính sách cho các ngân hàng thương mại 135
5.4.2.1. Tăng cường năng lực cạnh tranh 135
5.4.2.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động 140
5.5. HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU VÀ ĐỀ XUẤT HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO 144
KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 145
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 146
TÀI LIỆU THAM KHẢO 147
PHỤ LỤC 156
Phụ lục 1: Dữ liệu thu nhập, giá đầu vào theo mô hình Panzar – Rosse 156
Phụ lục 2: Dữ liệu đầu vào, đầu ra theo DEA 171
Phụ lục 4: ROA của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2009 – 2019 186
Phu lục 5: Xếp hạng chỉ số phát triển tài chính các nước tham gia CPTPP năm 2019 189
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Ký hiệu Tiếng Anh Tiếng Việt
AE Allocative Efficiency Hiệu quả phân bổ
CRk Concentration Ratio Tỷ lệ tập trung của k ngân hàng
CPTPP Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương
DEA Data Envelopment Analysis Phân tích bao dữ liệu
DFA Distribution Free Approach Tiếp cận không phân phối
DOLS Dynamic Ordinary Least Squares Mô hình bình phương tối thiểu tổng quát động
FOLS Fully Modified Ordinary Least Squares Mô hình bình phương tối thiểu tổng quát hiệu chỉnh toàn phần
H1 Hypothesis 1 Giả thuyết 1
H2 Hypothesis 2 Giả thuyết 2
RQ1 Research Question 1 Câu hỏi nghiên cứu 1
RQ2 Research Question 2 Câu hỏi nghiên cứu 2
SAC Short-run Average Cost Chi phí trung bình ngắn hạn
SBV State Bank of Vietnam Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
SCP Structure-Conduct-Performance Cấu trúc – Hành vi – Hiệu quả
SE Scale Efficiency Hiệu quả quy mô
SFA Stochastic Frontier Approach Tiếp cận biên ngẫu nhiên
TFA Thick Frontier Approach Tiếp cận biên dày
WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới.
DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Tổng hợp giá trị H-Statistic 29
Bảng 2.2: Tổng hợp ưu nhược điểm của các phương pháp đo lường cạnh tranh 31
Bảng 2.3: Tổng hợp các nghiên cứu về ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến cạnh tranh của thị trường ngân hàng trong nước 34
Bảng 2.4: Tổng hợp các nghiên cứu về ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến hiệu quả ngân hàng trong nước 57
Bảng 3.1: Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu đối với RQ1 65
Bảng 3.2: Mô tả các biến trong Mô hình 3.4 73
Bảng 4.1: Các ngân hàng trong mẫu nghiên cứu 91
Bảng 4.5: Kết quả kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu bảng 98
Bảng 4.6: Thống kê mô tả biến trong Mô hình 3.3 99
Bảng 4.7: Kết quả kiểm định lựa chọn mô hình 100
Bảng 4.11: Kết quả kiểm định lựa chọn mô hình 103
Bảng 4.12: Kết quả kiểm định giả định mô hình 103
Bảng 4.20: Thống kê mô tả biến trong mô hình nghiên cứu 114
Bảng 4.21: Kết quả kiểm định lựa chọn và khuyết tật mô hình 114
Bảng 4.22: Kết quả hồi quy Mô hình 3.4 115
Bảng 4.23: Thống kê mô tả biến trong mô hình nghiên cứu 116
Bảng 4.24: Kết quả hồi quy Mô hình 3.6 117
Bảng 4.25: Kết quả kiểm định giả thuyết H2 119
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Trang
Hình 2.1: Hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân bổ và hiệu quả chi phí 37
Hình 2.2: Đường cong chi phí và lợi thế theo quy mô 39
Hình 2.3: Hiệu quả kỹ thuật thuần và hiệu quả quy mô 40
Hình 3.1: Quy trình phân tích dữ liệu bảng 83
ABSTRACT
Along with the process of opening up the economy, foreign banks have been doing business in Vietnam for more than three decades. However, the issue of the impact of foreign bank penetration on the competition and efficiency of domestic commercial banks has so far been debated, and has not been widely studied in Vietnam. Rosse model with interactive variables to examine the effects of foreign bank penetration on Vietnam commercial banks’ competition. To examine the effects of foreign bank penetration on the efficiency of Vietnamese commercial banks, the research uses a 2-step analysis method: (i) Determine the effectiveness of Vietnamese commercial banks by the method of DEA main and method; (ii) Indicators measuring the efficiency of domestic commercial banks will be regressed with foreign banks’ penetration variables.
The research results show that foreign bank penetration increases the level of competition and reduces the efficiency of Vietnamese commercial banks. Based on the research results, the thesis has proposed groups of solutions to commercial banks and some recommendations to policy makers to enhance integration, promote competition and improve the efficiency of Vietnamese commercial banks.
Keywords: Foreign banking penetration, banking competition, Panzar – Rosse model, banking efficiency, DEA method.
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU
Cùng với quá trình mở cửa nền kinh tế, thâm nhập của NHNNg vào Việt Nam đã gia tăng rất nhanh trong ba thập kỷ qua. Đến cuối năm 2019, tổng tài sản của khối NHNNg đạt 1.346 nghìn tỷ đồng chiếm 10% tổng tài sản toàn hệ thống, tăng 573% so với trước thời điểm Việt Nam gia nhập WTO năm 2006. Tuy nhiên, vấn đề ảnh hưởng của thâm nhập của NHNNg đến cạnh tranh và hiệu quả của các NHTM trong nước vẫn ít được xem xét rộng rãi và còn nhiều tranh luận trong các nghiên cứu thực nghiệm.
Ngược lại, nghiên cứu của Yeyati và Micco (2007) cho thấy NHNNg làm giảm cạnh tranh. Trong khi đó, Poghosyan và Poghosyan (2010) chỉ ra rằng NHNNg thâm nhập bằng phương thức mua lại và sáp nhập làm giảm cạnh tranh, còn phương thức lập cơ sở kinh doanh mới làm tăng cạnh tranh. Kết quả nghiên cứu của Yin (2020) cho thấy thâm nhập của NHNNg làm giảm cạnh tranh ở các nước phát triển, và làm tăng cạnh tranh của thị trường ngân hàng ở các nước đang phát triển. Mặt khác, theo tác giả chưa có nghiên cứu nào được thực hiện về chủ để này tại Việt Nam. Vì vậy, tác giả nhận thấy cần thiết phải thực hiện nghiên cứu nhằm xác định thâm nhập của NHNNg ảnh hưởng như thế nào đến cạnh tranh của thị trường NHTM Việt Nam.
Trong khi đó, phương pháp phân tích hiệu quả biên DEA cho phép xác định hiệu quả của ngân hàn. Mặt khác, có 2 nghiên cứu tại Việt Nam của Lien và cộng sự (2015) và Pham và Nguyen (2020) về chủ đề này cũng sử dụng phương pháp chỉ số tài chính nhưng cho kết quả hoàn toàn trái ngược nhau.
Chính vì những lý do nêu trên, đề tài “Ảnh hưởng của thâm nhập ngân hàng nước ngoài đến cạnh tranh và hiệu quả của các ngân hàng thương mại Việt Nam” được lựa chọn nghiên cứu.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
(i) Phân tích ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến cạnh tranh của các NHTM Việt Nam;
(ii) Phân tích ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến hiệu quả của các NHTM Việt Nam;
1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Để đạt được những mục tiêu cụ thể nghiên cứu đặt ra, luận án đi trả lời 2 câu hỏi nghiên cứu sau đây:
RQ1: Thâm nhập của NHNNg ảnh hưởng như thế nào đến cạnh tranh của các NHTM Việt Nam?
RQ2: Thâm nhập của NHNNg ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả của các NHTM Việt Nam?
1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
(i) Đo lường thâm nhập của NHNNg tại Việt Nam;
(v) Phân tích ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến hiệu quả của các NHTM Việt Nam.
1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu này tiến hành phân tích ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến cạnh tranh và hiệu quả của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2019.
1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ NGUỒN DỮ LIỆU
1.5.1. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
(i) Phương pháp đo lường cạnh tranh theo cách tiếp cận phi cấu trúc với mô hình Panzar – Rosse để phân tích ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến cạnh tranh của các NHTM Việt Nam.
(ii) Phân tích hồi quy để phân tích ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến hiệu quả của các NHTM Việt Nam.
1.5.2. Nguồn dữ liệu nghiên cứu
Nguồn dữ liệu được lấy từ Orbis Bank Focus từ năm 2009 đến năm 2019 do Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh cung cấp. Trong giai đoạn nghiên cứu, do có một số ngân hàng mới được thành lập hoặc một số ngân hàng được hợp nhất hoặc do thiếu số liệu chi tiết qua các năm của các ngân hàng nên dữ liệu được dùng trong nghiên cứu này là dữ liệu bảng không cân bằng. Dữ liệu về số lượng NHNNg được thu thập từ các báo cáo thường niên của SBV. Dữ liệu về tốc độ tăng trưởng GDP được thu thập từ WDI.
1.6. ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN
Luận án này có những điểm mới như sau:
Thứ nhất, luận án đã chứng minh thâm nhập của NHNNg làm tăng tính cạnh tranh và làm giảm hiệu quả của các NHTM Việt Nam, từ đó cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm củng cố các quan điểm của lý thuyết về thâm nhập của NHNNg.
Thứ hai, luận án đã đo lường mức độ ảnh hưởng của NHNNg thông qua chỉ số H-Statistic được xác định bằng hệ số hồi quy của các biến tương tác trong mô hình Panzar – Rosse vào cạnh tranh của thị trường NHTM Việt Nam.
1.7. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN
Để đạt mục tiêu nghiên cứu ngoài phần danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được cấu trúc thành 5 chương:
Chương 1: Giới thiệu vấn đề nghiên cứu. Nội dung chương này giới thiệu tổng quan về luận án.
Chương 2: Cơ sở lý thuyết và tổng quan nghiên cứu.
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.
Chương 5: Kết luận và gợi ý chính sách. Chương này trình bày tóm lược các kết luận về kết quả nghiên cứu; phân tích định hướng phát triển ngành ngân hàng và xu hướng thâm nhập của NHNNg tại Việt Nam.
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
Chương 1 đã trình bày tổng quan về luận án và xác định 2 câu hỏi nghiên cứu. Chương này sẽ hệ thống hóa cơ sở lý thuyết và khảo cứu các nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng của thâm nhập NHNNg đến cạnh tranh và hiệu quả của các NHTM trong nước làm cơ sở cho việc phát hiện khe hở nghiên cứu và phát triển các giả thuyết liên quan đến 2 câu hỏi nghiên cứu.
2.1. THÂM NHẬP CỦA NGÂN HÀNG NƯỚC NGOÀI
2.1.1. Khái niệm về thâm nhập của ngân hàng nước ngoài
Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã làm xuất hiện các ngân hàng đa quốc gia. Đây là những ngân hàng sở hữu và kiểm soát hoạt động kinh doanh ngân hàng ở hai hay nhiều nước. Quá trình đầu tư kinh doanh của các ngân hàng này vào một quốc gia được gọi là thâm nhập của NHNNg.
Thâm nhập của NHNNg có thể hiểu là quá trình mà các ngân hàng ở một quốc gia (nước đầu tư) thành lập và hoạt động tại một quốc gia khác (nước nhận đầu tư) bằng hình thức mở chi nhánh, liên doanh với ngân hàng trong nước, thành lập ngân hàng con hoặc mua cổ phần thông qua hoạt động mua lại và sáp nhập (Clarke, 2005; Makino và cộng sự, 2007; Slangen và Hennart, 2008).
TRUNG TÂM LUẬN VĂN MBA-VIP VIẾT THUÊ LUẬN VĂN THẠC SĨ & TIẾN SĨ CHẤT LƯỢNG CAO.
Liên hệ với chúng tôi:
- Hotline: 0926.708.666
- Zalo: 0926.708.666.
- Email:Lamthueluanvan2014@gmail.com
Để tải bài đầy đủ xin khách hàng ấn vào đây:
